Orteza, inaczej stabilizator, ma za zadanie utrzymywać staw w określonej pozycji, nie pozwalając na ruchy prowadzące do kontuzji. Jej zadaniem jest zmniejszenie zakresu ruchu lub całkowite usztywnienie uszkodzonego stawu. Koryguje również niewłaściwą pozycję ciała.

Miękkie stabilizatory stały się powszechnym wyposażeniem osób uprawiających sport. Natomiast z twardych ortez często korzysta się po urazach, w zastępstwie gipsu. W porównaniu z nim są lżejsze, lepiej dopasowują się do kształtu ciała i nie powodują maceracji skóry, umożliwiając swobodną wymianę gazową i odprowadzenie wilgoci.

Ortezy i ich zastosowanie

Stosowanie stabilizatorów znacznie redukuje ryzyko uszkodzenia stawu, zmniejsza obrzęk, i – co niezmiernie ważne dla aktywnych osób – pozwala na szybszy powrót do sprawności po kontuzji, przy zachowaniu względnie normalnej aktywności. W zależności od miejsca ich zastosowania, ortezy dzieli się na:

• ortezy stosowane do usztywniania kończyn dolnych: orteza stawu kolanowego, stawu biodrowego, a także orteza stawu skokowego (kostki).
• ortezy stabilizujące górne kończyny: orteza stawu barkowego i ramienia, orteza (czy też stabilizator) na łokieć, orteza na nadgarstek oraz orteza na palec
• stabilizatory kręgosłupa przeważnie używane są w szpitalach, w celu stabilizacji kręgosłupa pacjentów, którzy ulegli wypadkowi. Są też stosowane u dzieci z wadami postawy. Pomagają im utrzymać prawidłową postawę, nie przeszkadzając w swobodnej zabawie. Z kolei stabilizatory na odcinek szyjny, czyli tzw. kołnierze, pomagają przy różnego rodzaju kontuzjach, chorobach lub zmianach zwyrodnieniowych odcinka szyjnego. Ortezy mają też zastosowanie przy profilaktyce kontuzji. W tym celu często zakładane są przez sportowców lub osoby wykonujące pracę fizyczną, w której dochodzi do dużych przeciążeń mięśni.

Czy w ortezie można chodzić bez kul?

Tuż po złamaniu lub poważnym urazie ścięgna nie powinno się obciążać chorej kończyny, a więc należy używać kul. O tym, kiedy bezpiecznie można zacząć je odstawiać, decydują lekarz i fizjoterapeuta. Powrotowi do sprawności sprzyja orteza stopowo-goleniowa typu „Air Walker”, umożliwiając bezpieczną rekonwalescencję. Utrzymuje ona stabilizację kończyny zarówno podczas chodzenia, jak i treninu.

Czy w ortezie się śpi?

Lekarze zgodnie twierdzą, że w ortezie trzeba spać. Wynika to stąd, że w trakcie snu wykonujemy wiele niekontrolowanych ruchów. Niektóre z nich podczas rekonwalescencji mogą zaszkodzić procesowi gojenia się urazu. Zatem mimo niewygód spania w ortezie na czas snu – przynajmniej dopóki staw nie powróci do odpowiedniej formy – nie powinniśmy ich zdejmować, aby nie narazić się na niepotrzebne ryzyko.

Orteza na kolano

Wyróżniamy trzy zastosowania stabilizatorów na kolano.

1. Prewencyjne, częste u sportowców: ortezy na kolano chronią przed urazem, ograniczając ruch stawu do bezpiecznego zakresu.
2. Na skutek przeciążenia czy naciągnięcia więzadeł odciążają je, chroniąc jednocześnie przed bólem.

1. Usztywniają staw w pełnym lub częściowym zakresie.

Jaki stabilizator wybrać na kolano? Stabilizator na kolano może być wykonany z miękkiego tworzywa, np. opaski bez usztywnień. Miękkie stabilizatory są uniwersalne – nadają się do stosowania na dowolnym kolanie. Wspomagają mięśnie i więzadła dzięki stabilizacji stawu kolanowego.  Dodatkowo, dzięki łagodnemu uciskowi, redukują obrzęk. Wskazane są przy niewielkich urazach, takich jak stłuczenie. Ponieważ nie ograniczają zakresu ruchów, mogą być prewencyjnie stosowane przez sportowców. Niektóre z ortez sportowych zawierają wzmocnienia, jednak nie ograniczają one prawidłowego zakresu ruchu, chroniąc jedynie przed ruchami powodującymi kontuzję.

Dostępne są również usztywniane ortezy stawu kolanowego, zwane stabilizatorami na kolano ze wzmocnieniami lub z szynami bocznymi. Taką ortezę można założyć tylko na prawe lub lewe kolano, przed zakupem trzeba więc sprawdzić, jakie jest jej zastosowanie. Zadaniem tego rodzaju stabilizatorów jest częściowe lub całkowite unieruchomienie stawu. Sztywne ortezy warto  wybrać zamiast gipsu po większym urazie lub operacji.

Jaki stabilizator stawu skokowego wybrać?

Rodzaj ortezy stawu skokowego zależy od stopnia urazu. Do ortopedycznego leczenia skręcenia kostki średniego lub ciężkiego stopnia poleca się sztywniejszą ortezę na kostkę z dwiema bocznymi szynami. Natomiast w lżejszych urazach lub po okresie unieruchomienia, kiedy staw skokowy wraca do sprawności, wystarczające są miękkie stabilizatory z bocznymi wzmocnieniami. Taki stabilizator na kostkę umożliwia ruch i pozwala na bezpieczny powrót do aktywności sportowej.

Orteza na nadgarstek

Ortezy nadgarstka  sprawdzają się w złamaniach, zwichnięciach czy zmianach zwyrodnieniowych w obrębie dłoni. Stabilizatory nadgarstka łagodzą ból i przyspieszają regenerację kości, ścięgien lub mięśni po urazach. Usztywniona orteza stawu nadgarstkowego wskazana jest przy niestabilności więzadeł, w zespole cieśni kanału nadgarstka, a także w artrozie pochodzenia reumatycznego. Natomiast opaska na nadgarstek zalecana jest w razie odczuwania dyskomfortu, na przykład z powodu przeciążenia, drobniejszych kontuzji lub zmian zwyrodnieniowych. Miękka orteza stabilizuje, zaś usztywniona dodatkowo ogranicza zakres ruchu stawu. Umożliwia powrót do aktywności sportowej po lekkim zwichnięciu nadgarstka lub zapaleniu ścięgna. Po ortezy nadgarstka chętnie sięgają amatorzy ruchu – nie tylko zawodowi sportowcy. Miękkie ortezy sportowe są pomocne zarówno po drobnych urazach, jak i prewencyjnie, chroniąc staw podczas treningów bez krępowania ruchów.

Orteza na bark i ramię

Ortezę na bark i ramię stosuje się po różnego rodzaju urazach barku i ramienia,  m.in. po nastawieniu wybitego barku (zwichniętego stawu ramiennego), uszkodzeniu stawu barkowo-obojczykowego, złamaniach kości ramiennej, obojczyka lub łopatki. Stosuje się ją także w urazach oraz przeciążeniach mięśni i więzadeł barku, w zmianach zapalnych i zwyrodnieniowych.