Aparat KTG (kardiotokograf) to podstawowe urządzenie służące do oceny stanu płodu, pozwalające na wczesne wykrycie sytuacji zagrożenia jego życia. Kardiotokografy obowiązkowo powinny się znajdować na wyposażeniu oddziałów położniczych, gabinetów ginekologicznych i szkół rodzenia.

Co to jest KTG?

Badanie KTG przeprowadza się w ramach intensywnej opieki przedporodowej. Kardiotokograf to urządzenie do badania tętna płodu (kardio-), oceny czynności skurczowej macicy (toko-), monitorowania ruchów płodu i zapisujące te parametry (-graf). Możliwa jest ręczna (za pomocą przycisku, który wciska ciężarna) lub automatyczna detekcja ruchów płodu.

 

Aparat KTG a detektor tętna płodu

Detektory tętna płodu to po prostu urządzenia do badania tętna płodu, a KTG (kardiotokografia) poza monitorowaniem bicia serca płodu wykrywa czynność skurczową macicy i pozwala zapisać czas trwania ruchów dziecka. KTG jest urządzeniem wykorzystywanym przez profesjonalistów, a z detektora tętna płodu może korzystać każda ciężarna we własnym zaciszu domowym.

 

Jak wygląda badanie KTG?

Należy mieć ze sobą kartę przebiegu ciąży i skierowanie na KTG, warto też zaopatrzyć się w przekąskę i wodę. Zastrzyk energii pochodzącej z posiłku pobudza dziecko do poruszania się, co sprawia, że badanie jest bardziej wiarygodne. Przydatny jest też wygodny, nieuciskający ciała strój. Warto mieć przy tym na uwadze, że brzuch w trakcie badania będzie odsłonięty, i z tego powodu nie zakładać sukienki. Należy się ułożyć na boku, najlepiej lewym, dbając o swoją wygodę, gdyż badanie trwa od 30 do 60 minut. Kiedy pozycja zostaje przybrana, położna umieszcza na brzuchu ciężarnej dwa pasy z czujnikami – peloty. Jeden z nich monitoruje czynność skurczową macicy, a drugi tętno płodu. Czasami położenie tego drugiego pasa w trakcie badania może się zmieniać, jeśli bicie serca płodu będzie trudno zarejestrować. Z kolei do ręki ciężarna otrzymuje przycisk, który ma wciskać wówczas, gdy wyczuje ruchy płodu. One także zostaną odnotowane w badaniu i będą miały wpływ na jego interpretację. Nowsze kardiotokografy automatycznie wykrywają ruchy płodu – wówczas przycisk nie jest oczywiście potrzebny.

Na czym polega badanie KTG?

Badanie KTG przeprowadza się na dwa sposoby:

1. Najczęściej stosowaną metodą jest monitorowanie zewnętrzne (opisane powyżej).
2. Gdy życie dziecka jest zagrożone, należy wykonać monitorowanie wewnętrzne. Przez szyjkę macicy wprowadza się wówczas elektrodę, która następnie umieszczana jest na główce dziecka. Jest to badanie inwazyjne, bolesne dla matki i dla dziecka i wiążące się z pewnym ryzykiem infekcji, jednak w niektórych przypadkach korzyści z jego wykonania znacznie przewyższają dyskomfort i ryzyko. Monitorowanie wewnętrzne KTG możliwe jest po pęknięciu błon płodowych.

 

Ile trwa badanie KTG?

Badanie KTG trwa przeciętnie 30 minut, ale jeżeli lekarz ma wątpliwości, może zostać przedłużone do 60 minut. Czas trwania musi być wystarczający do uchwycenia zmian częstotliwości akcji serca płodu, tzw. oscylacji, akceleracji i deceleracji.

 

Kiedy zacząć chodzić na KTG?

W ciąży  o prawidłowym przebiegu badanie KTG wykonuje się niedługo przed przewidywanym terminem porodu (zwykle w 38. tygodniu), co kilka dni lub codziennie po terminie porodu, a także w trakcie porodu. Kiedy ciąża jest zagrożona lub bliźniacza, lekarz położnik wyznacza wcześniejszy termin, w którym KTG należy wykonywać regularnie. Wskazania do badania KTG:

• skurcze macicy
• ciąża bliźniacza
• ciąża powikłana
• przekroczenie terminu porodu
• nieodczuwanie ruchów dziecka lub zmiana ich charakteru
• podejrzenie bradykardii, tachykardii lub arytmii płodu
• poród.

Codzienne wykonywanie KTG zaleca się przy nieprawidłowym odczuwaniu ruchów płodu, nadciśnieniu tętniczym, w zespole ograniczonego wzrastania płodu i w innych patologicznych stanach, które niosą ryzyko niewydolności łożyska, a co za tym idzie, niedotlenienia płodu.

 

W którym tygodniu słychać bicie serca płodu?

Tętno płodu można usłyszeć już od 10. tygodnia ciąży za pomocą większości detektorów tętna płodu i kardiotokografów.

 

KTG – co oznaczają liczby? 

Mówią one,  ile razy na minutę bije serce płodu i jaki jest stosunek tętna płodu do skurczów macicy, a także pokazują oscylacje, deceleracje i akceleracje  tętna płodu.

Tętno płodu – normy:

• 110 a 160 uderzeń serca na minutę to prawidłowe tętno płodu. Kiedy tętno płodu zawiera się w tym przedziale, świadczy to o jego dobrostanie (zdrowiu).
• Więcej niż 160 uderzeń serca na minutę to tachykardia u płodu. Jeżeli towarzyszy ona wzmożonym ruchom płodu i ustępuje, gdy dziecko przestaje się gwałtownie poruszać, nie jest powodem do niepokoju. Jeśli jednak utrzymuje się zbyt długo, wymaga pomocy lekarskiej. Zbyt wysokie tętno płodu może świadczyć o zakażeniu wewnątrzmacicznym, stanie gorączkowym matki lub anemii płodu. Jeżeli bicie serca płodu jest zbyt szybkie, przyczyną może być też nadmierne podbudzenie mamy – zdenerwowanie albo wypicie zbyt dużej ilości kawy bądź herbaty. Stąd zalecenie, aby w ciąży (a szczególnie przed badaniem KTG) takich napojów unikać.
• Poniżej 110 uderzeń serca na minutęto bradykardia u płodu. Taki stan może świadczyć o okołoporodowym niedotlenieniu dziecka. Jeśli lekarz je podejrzewa, może zalecić natychmiastowe cesarskie cięcie.

Oscylacje to inaczej długoterminowa zmienność, czyli wahania tempa bicia serca płodu:

• 5–25 uderzeń na minutę – prawidłowa wartość oscylacji tętna płodu.
• Poniżej 5 uderzeń na minutę – ryzyko niedotlenienia płodu
• Powyżej 25 uderzeń na minutę – ryzyko owinięcia się pępowiny wokół główki dziecka.

Deceleracje  to krótkotrwałe spadki częstości bicia serca płodu (> 15/min przez 10 s). Wyróżnia się:

• Deceleracje wczesne, powiązane czasowo ze skurczami macicy (najmniejsza częstość bicia serca płodu przypada na okres najsilniejszego skurczu mięśnia macicy). Wywołuje je tzw. odruch Gaussa, kiedy nerw błędny jest pobudzony przez kompresję główki dziecka w kanale rodnym.
• Deceleracje zmienne, niepowiązane ze skurczami w KTG. Ich powodem może być ucisk na pępowinę. Czasami towarzyszy im wyrównawcza akceleracja.
• Deceleracje późne występują po skurczach, z pewnym opóźnieniem – są niebezpieczne dla płodu, szczególnie gdy w zapisie KTG stwierdzi się ich seryjne występowanie. Świadczą o niewydolności łożyskowo-macicznej.

W zapisie KTG zdrowego płodu nie stwierdza się deceleracji. Powtarzające się deceleracje świadczą o nieprawidłowym zapisie KTG, np. o niewydolności łożyska lub zaburzeniach przepływu pępowinowego. Jeśli występują sporadycznie, mogą też być efektem różnego rodzaju zakłóceń – zawsze w razie wątpliwości należy badanie KTG powtórzyć. Akceleracje  to krótkotrwałe przyspieszenia częstości bicia serca płodu (> 15/min przez 15 s). Są naturalnym zjawiskiem, świadczącym o ruchach płodu. U zdrowego dziecka występują więcej niż 2 akceleracje w ciągu 10 minut.